Θεός είναι, είτε ο τρελός του χωριού, είτε ο μέγας φιλόσοφος.
Ο Θεός Είναι Τοποτηρητής
Θεός είναι ότι αποκαλείς Θεό.
Υπάρχει ΘΕΟΣ; Ποιός απ’ όλους είναι
;
Αν υπάρχει θεός ή Θεός είναι η διαχρονική ερώτηση, που συζητιέται ανεξάρτητα από το αν υπάρχει ή όχι, ο Θεός. Όπως πάντα η απάντηση σε αυτή την ερώτηση βρίσκεται μέσα στην ερώτηση, άσχετα αν με κόπο ψάχνουν να την βρουν οπουδήποτε αλλού. Στην ερώτηση “Υπάρχει Θεός” η μαγική λέξη δεν είναι η λέξη “Θεός” αλλά η λέξη “υπάρχει”. Διότι ότι ΥΠ-ΑΡΧΕΙ, βρίσκεται ΥΠΟ της ΑΡΧΗΣ. Άρα αν ΥΠ-ΑΡΧΕΙ Θεός βρίσκεται ΥΠΟ της ΑΡΧΗΣ. Η ΑΡΧΗ που ο Θεός βρίσκεται ΥΠΟ της, ποιά είναι; Όσοι λένε πως όντως υπάρχει Θεός, αυτόματα δέχονται και πιστεύουν, πως ο Θεός βρίσκεται ΥΠΟ κάποιας ΑΡΧΗΣ και δεν είναι ο ίδιος αυτή η ΑΡΧΗ.
Σκέψου εκεί που περπατάει ο τρελός του χωριού, πατάει ένα μυρμήγκι και καταστρέφει μια μυρμηγκοφωλιά, για τον κόσμο των μυρμηγκιών, ο τρελός, που όλοι τον κοροϊδεύουν στο χωρίο, είναι ένας Θεός. Θα γραφτεί στην μυθολογία της μυρμηγκοφωλιάς και θα διδάσκεται στα μυρμηγκοσχολεία, πως ο Θεός κατέστρεψε τα Σόδομα και τα Γόμορρα και μπλα μπλα μπλα. Αλλά, απλά ήταν ο τρελός του χωριού αυτού και κανένας Θεός, μόνο που τα ανόητα μυρμηγκάκια δεν το γνωρίζουν αυτό. Μια άλλη μέρα ένας μεγάλος φιλόσοφος, εκεί που περπατάει του πέφτει ένα ποτήρι νερό μέσα σε μια μυρμηγκοφωλιά και γίνεται κατακλυσμός στην μυρμηγκοφωλιά, ξέρεις την συνέχεια, ο Θεός μπλα μπλα μπλα. Κάθε τι που βρίσκεται πιο ψηλά από αυτό, το μυρμηγκάκι το θεωρεί θεϊκό, το προσκυνάει, το πιστεύει, και το θεωρεί ανώτερο του.
Μια άλλη ερώτηση που προκύπτει μετά από τους δεκάδες και, αντικρουόμενους, ορισμούς της λέξης Θεός, είναι οι φιλόσοφοι που λένε την λέξη Θεός, ποιά από όλους αυτούς τους ορισμούς εννοούν;Είναι οφθαλμοφανές πως δεν εννοούν τον Θεό, των θρησκειών αλλά κάποιο άλλο ον, έξω από τις δημιουργίες.
Η άποψη μας για τον Θεό (είτε θεό, είτε Θεό) είναι ήδη δηλωμένη, κάθε τι μέσα στις δημιουργίες είναι ένα δημιούργημα ακόμη και ο κάθε Θεός είναι ένα δημιούργημα του δημιουργού. ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΕΣ γίνεται το παιχνίδι, (στο Ναγκουάλ, κατά τον Δον Χουάν) αλλά εκεί δεν πρόκειται να φτάσεις πιστεύοντας και σκύβοντας, ειδικά όταν από το πολύ σκύψιμο, πιστεύεις τις πέτρες για Θεούς. Να θυμάσαι πως έξω από τις δημιουργίες δεν υπάρχουν λέξεις, σκέψεις συναισθήματα, άρα το οτιδήποτε περιγράφεται με λέξεις δεν είναι έξω από την δημιουργία αλλά μέσα.
Το ανθρώπινο ζώο χρειάζεται να γίνει Υπεράνθρωπος κι όχι ο λάτρης κάποιου, όποιου, Θεού.
Ας δούμε τι λένε οι θρησκείες· μιας και αυτές έχουν το © του Θεού.
Με τον γενικό, αόριστο και παράξενο όρο Θεός (πληθ. Θεοί) στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα εννοείται η θεότητα ή υπέρτατη οντότητα που φέρεται κυρίως στις μεγάλες μονοθεϊστικές Αβρααμικές θρησκείες (Γιαχβέ-Χριστός- Αλλάχ) ως Δημιουργός του Κόσμου. Σε αντίθεση, οι μεγαλύτερες μη-Αβρααμικές θρησκείες είναι ο Ινδουισμός, ο Κομφουκιανισμός και ο Ταοϊσμός. Είναι οι «Ανατολικές θρησκείες» οι οποίες εμπεριέχουν τις «νταρμικές» Ινδικές θρησκείες και τις «ταοϊκές» Ανατολικές Ασιατικές θρησκείες. Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί νέες μικρότερες Αβρααμικές θρησκείες, όπως ο Μπαχαϊσμός και ο Ρασταφαριανισμός.
Στην αρχαιότητα στην βοιωτική διάλεκτο σύμφωνα με το λεξικό Liddell-Scott η λέξη απαντάτο ως θιός ή σιός, στην Λακωνική σιός, στη Δωρική θεύς, στη μετάφραση των Εβδομήκοντα δύο (72) και στην Καινή Διαθήκη, ως Θεός. Η έκταση της δικαιοδοσίας της έννοιας του Θεού ή των Θεών στην Ελληνική Μυθολογία ήτοι στη Κοσμογονία ποικίλλει από μυθολογία σε μυθολογία. Ως Θέαινα ή Θεά απαντάται η θηλυκή θεότητα, παρούσα κυρίως στις πολυθεϊστικές θρησκείες.
Συνεπώς οι μονοθεϊστικές Αβρααμικές θρησκείες έκλεψαν την αρχαία ελληνική έννοια «Θεός» «Θεότητα» προκειμένου να αποδώσουν την ύψιστη Θεολογική οντότητα των δογματικών μυθοπλασιών τους, μη δυνάμενες στην εξεύρεση άλλης, ανώτερης επ’ αυτής εννοίας, έστω και εν γνώσει τους ότι οι λέξεις ναι μεν ίδιες, αλλά όμως με βασικές διαφορές των εννοιών και κατά χρόνο και κατά ερμηνεία.
Αν και ο Ινδουϊσμός είναι κατ’ ουσίαν πολυθεϊστική θρησκεία, εντούτοις διακατέχεται από έναν ιδιότυπο μονισμό. Σύμφωνα με τις Βεντάτα (το τέλος των Βέντα) ο Μπράχμαν είναι ο απρόσωπος Θεός, η Υπέρτατη Ύπαρξη και η Απόλυτη Αλήθεια. Η φιλοσοφία της Αντβάιτα Βεντάντα (μονισμός ή μάλλον μη δυισμός) εκφράζει την ιδέα του Μπράχμαν με τρεις σύντομες προτάσεις: «Brahma Satyam, Jagan Mithya, Jivo Brahmaiva Na Parah» Δηλαδή, «Ο Θεός μόνον είναι πραγματικός, ο κόσμος είναι μη πραγματικός, το άτομο δεν είναι τίποτε άλλο παρά Θεός».
Σύμφωνα με τις παραπάνω προτάσεις υπάρχει μόνον μία υπέρτατη πραγματικότητα, αυτή που αποκαλείται Μπράχμαν. ο Μπράχμαν είναι άπειρος και πανταχού παρών και συνεπώς τίποτα δεν μπορεί να προστεθεί σε αυτόν. Μη δυαδικός στη φύση του εμπεριέχει κάθε δημιούργημα που είναι αποτέλεσμα του προδημιουργικού του ονείρου. Τούτη η υπέρτατη ύπαρξη υπερβαίνει όλα τα ζεύγη των αντιθέτων και κάθε είδους περιγραφή για τη φύση του. Η πραγματικότητα του κόσμου είναι συνεπώς σχετική, συγκρινόμενη με την απόλυτη φύση του Μπράχμαν. Ο κόσμος είναι μη πραγματικός, κάτι που στον Ινδουϊσμό σημαίνει ψευδαισθητικός, ονειρικός. Είναι πραγματικός μέσα στο πλαίσιο της υποκειμενικής του πραγματικότητας, αλλά ψευδαισθητικός, αν συγκριθεί με την αφυπνισμένη κατάσταση της φώτισης.
Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος αναφέρει σχετικά με την θρησκευτικότητα των αρχαιότερων φύλων: «Η συγκριτική θεολογία απέδειξεν ότι αι θρησκευτικαί δοξασίαι των Σημιτών και των Αρίων, εν αρχή απεκορυφούντο εις θεόν έναν. Ο θεός ούτος ήτο εις κατ’ ουσίαν, αλλά αι πολλαπλαί αυτού ενέργειαι, αντί να υποτάσσωνται αείποτε εις την υπερτάτην αυτού βούλησιν, έλαβον βαθμηδόν την τάξιν και το αξίωμα ιδίας βουλήσεως. Εκάστη αυτού δύναμις και έκαστον προσόν έλαβε κατά μικρόν ιδίαν υπόστασιν. Εν μόνον των εθνών εκείνων», το έθνος Ισραήλ, «σαφέστερον αντιληφθέν της του Υπερτάτου Όντος εννοίας, διέσωσε την ενότητα της θείας δυνάμεως. Ενώ όμως βραδύτερον αι ελληνικαί πόλεις έβριθον ναών και αγαλμάτων αυτού, πολλά είναι τα τεκμήρια ότι κατά χρόνους παναρχαίους ούτος», ο Ζευς, «ελατρεύετο ως θεός ανείδεος επί της κορυφής των ορέων, όπως και ο θεός τού Ισραήλ».
Κατά την Ελληνική Εθνική Θρησκεία, οι Θεοί είναι εσωκοσμικά μη προσωπικά όντα που εγγυώνται την «παλίντονο αρμονία» του Κόσμου, ο οποίος αποτελεί το αιώνιο και αδημιούργητο Όντως Ον. Αυτονόητο είναι ότι κανείς Θεός ή Θεά του Ελληνικού Πανθέου δεν υπήρξε δημιουργός του Σύμπαντος, εν αντιθέσει με την έννοια του εξωκοσμικού και προϋπάρξαντος του Κόσμου Θεού των μονοθεϊστικών θρησκειών.
Πολυθεϊσμός
Στο περιοδικό «Scroll Of Oplontis» είχε δοθεί το έτος 1991 μία περιγραφή των Θεών: «Ο όρος «Πολυθεϊσμός» προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «πολύς» και «Θεός» και σημαίνει λατρεία πολλών θεοτήτων. Ως «Πολυθεϊσμός» λοιπόν ορίζεται η αντίληψη περί υπάρξεως περισσοτέρων του ενός Θεών. Είναι η αντίληψη μίας πολλαπλότητος των θείων δυνάμεων. Είναι επίσης η αντίληψη ότι το Θείον ενυπάρχει σε πολλές και διαφορετικές οντότητες και υπάρξεις».
«Υπάρχουν πολλοί Θεοί και Θεές. Είναι οι ανώτατες και ισχυρότατες όλων των υπάρξεων. Είναι πάνσοφες και δίκαιες. Οι Θεοί και οι Θεές είναι αθάνατοι και άξιοι κάθε σεβασμού και τιμής. Οι Θεοί έχουν πολλές μορφές και μπορούν να επιφαίνονται με πολλούς τρόπους. Είναι τόσο έμφυτοι όσο και ένδημοι. Είναι παρόντες στα στοιχεία και τις μορφές της Υπάρξεως. Εκδηλώνονται μέσα από τις φυσικές δυνάμεις, ως ύλη και ενέργεια, αλλά είναι συνάμα και ανώτατες οντότητες που δεν δεσμεύονται από καμμία υλική μορφή. Μπορούν ωστόσο να εμφανούν μέσα από ανθρώπινες ή άλλες υπάρξεις, όπως λ.χ. ζώα ή φυτά, ή μέσα από υλικά αντικείμενα. Δεν υπάρχουν ζωϊκά ή μορφικά όρια για τους Θεούς και τις Θεές. Είναι ό,τι επιθυμούν να είναι».
«Το Θείον είναι πολύμορφο και πολύτροπο, τόσο από πλευράς εμφανίσεως όσο και από πλευράς πραγματικότητος. Κανένας μοναδικός Θεός ή Θεά δεν κρύβεται πίσω από την πολλαπλότητα των θείων μορφών. Οι Θεοί και οι Θεές είναι αντικειμενικά υπαρκτές οντότητες των οποίων η ύπαρξη δεν εξαρτάται από τις πεποιθήσεις ή τις πράξεις κατωτέρων όντων. Δεν είναι αρχέτυπα. Δεν είναι φανταστικά σύμβολα των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων ή της ανθρωπίνης διανοίας. Ούτε είναι αλληγορικές αναπαραστάσεις φυσικών συμβάντων και διαδικασιών».
«Οι Θεοί και οι Θεές είναι πραγματικοί. Υπάρχουν. Η σοφία και η δύναμή τους δίνουν μορφή σε αυτό το Σύμπαν, σε αυτή την συγκεκριμένη μορφή του Κόσμου. Η ομορφιά και η χάρις τους θα διαρκέσουν αιώνια. Οι Θεοί και οι Θεές είναι ελεύθερες και ανεξάρτητες υπάρξεις. Είναι όλοι τους εξίσου θείοι. Δεν εξουσιάζονται από καμμία άλλη οντότητα ή δύναμη. Οι παντοδύναμοι Θεοί και Θεές δεν χρειάζονται τίποτε. Απλώς σχηματίζουν ό,τι επιθυμούν».
Ο Θεός για τον Θ. Πελεγρίνη αποτελεί τη συστατική έννοια, την αναγκαία προϋπόθεση κάθε θρησκείας, χωρίς την οποία η ίδια η θρησκεία δεν είναι δυνατόν να υπάρξει. Σε όλων των ειδών τις θρησκείες, είτε αυτές εντάσσονται στον μονοθεϊσμό, ανήκουν στον πολυθεϊσμό ή τον πανθεϊσμό, ο Θεός θεωρείται οντότητα που ξεπερνά τα ανθρώπινα όρια και κάθε άλλου εγκόσμιου όντος. Όσον αφορά τώρα στην ύπαρξή του -για το αν πραγματικά υπάρχει ή όχι- οι αποδείξεις που διατυπώνονται ταξινομούνται γενικά σε τέσσερις κατηγορίες: λογικές, κοσμολογικές, τελεολογικές και ηθικές.
Η δογματική χριστιανική θεολογία αποδίδει σε αυτό το Ον συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ο Θεός βρίσκεται πέρα από τον χώρο και τον χρόνο, είναι άπειρος και αιώνιος. Βρίσκεται πέρα και πάνω από τα δημιουργημένα όντα, παντοδύναμος και αναλλοίωτος, πανάγαθος και τέλειος». Βεβαίως, επειδή η σχέση Θεού και κόσμου είναι ενεργειακή και όχι ηθική, τα ονόματα αυτά έχουν σχέση προς τις φανερώσεις του Θεού στην ιστορία και αυτή η κάθοδος των θείων ενεργειών, κατά τα πατερικά κείμενα, είναι πηγή ονοματοδοσίας.
Κανενός είδους άνοδος οποιασδήποτε νοούσας ψυχής ή ύπαρξης δεν είναι δυνατό να παράγει θεωνυμίες σύμφωνα με τους Πατέρες της εκκλησίας και για το λόγο αυτό ο Θεός παραμένει «άλεκτος και ανωνόμαστος» (Ευσεβίου, Εις Κωνσταντίνον βασιλέα τριακονταετηρικός 12, PG 20, 1385Β). Στην Αγία Γραφή, ο αληθινός Θεός αυτοπροσδιορίζεται με το τετραγράμματο όνομά Του, ΓΧΒΧ, το οποίο αποδίδεται ως Γιαχβέ ή Ιεχωβά.
Ο Θεός στην συντριπτική πλειοψηφία των χριστιανικών δογμάτων περιγράφεται ως η τρισυπόστατη μονάδα, ο τρισυπόστατος, τριαδικός Θεός ή Αγία Τριάδα. Συγκεκριμένα στην Ορθόδοξη πίστη, ο Θεός αποτελεί προσωπικό Θεό με τον οποίο ο άνθρωπος καλείται να επικοινωνήσει διά της πίστης και ο οποίος αναμεσά στις άλλες ιδιότητές του είναι: Ώς προς τη φύση του: άπειρος, αυθύπαρκτος, αυτάρκης, αιώνιος, αναλλοίωτος, πανταχού παρών, αόρατος, ακατάληπτος. Ώς προς τις ενέργειές του με τις οποίες αποκαλύπτεται στον κόσμο: παγγνώστης, πάνσοφος, αυτεξούσιος, ελεύθερος, παντοδύναμος, άγιος, αγαθός, δίκαιος, αγαπητικός, αληθής. Κατά τον κλασικό δογματικό πατέρα της ορθοδοξίας Ιωάννη Δαμασκηνό, ο Θεός είναι «ακατάληπτος και μόνο ένα μπορούμε να καταλάβουμε γι’ αυτόν, την ακαταληψία του». Όπως ακατάληπτη είναι και η δημιουργία που έφτιαξε.
Ο Θεός Είναι Τοποτηρητής
Θεός: η Αρχική Σημασία της Λέξης
Ο Θεός ή θεός κατά τον Δημήτριο Δρατζίδη και η έννοια της αρχέγονης αυτής λέξης είναι εξαιρετικά ορθή κι ενδιαφέρουσα. Υπάρχουν αρκετές, αρχαιοελληνικές λέξεις τις οποίες δεν μεταφράζουμε. Δεν μεταφράζουμε τις λέξεις που δεν άλλαξαν σημασιολογικά, λόγου χάριν τη λέξη ‘μέλι’ ή ‘θάλασσα’ και άλλες. Υπάρχουν όμως και κάποιες λέξεις που δεν τις μεταφράζουμε διότι δεν μπορούμε να τις μεταφράσουμε διότι δεν γνωρίζουμε τι εννοούσαν οι αρχαίοι με αυτές τις λέξεις.
Θεωρούμε λοιπόν ότι η λέξη ‘θεός’ (και το θηλυκό είναι ‘θεός’, το θεά είναι μεταγενέστερο· υπάρχει και το θέαινα, όπως σήμερα λέμε Γιώργαινα) σημαίνει ό,τι και ηλέξη ‘Θεός’. Είναι πρόδηλο ότι ο Ζεύς είναι θεός, δεν είναι όμως Θεός! Δεχόμαστε ότι ο Θεός είναι μια πρωταρχική οντότητα από την οποία προκύπτει ό,τι υπάρχει: δημιούργησε τον κόσμο, όρισε τους νόμους της κίνησής του και άραξε. Αλλά ο αρχαιοελληνικός θεός ούτε πρωταρχική οντότητα είναι, ούτε τον κόσμο δημιούργησε, ούτε όρισε τους νόμους της κίνησης, ούτε άραξε ποτέ.
Υπάρχουν δύο τρόποι να εντοπίσουμε την αρχική σημασία της λέξης. Ο πρώτος είναι η ετυμολογία. Δυστυχώς όμως δεν υπάρχει μια γενικά αποδεκτή ετυμολογία. Έχουν προταθεί διάφορες υποθέσεις, ομοφωνία όμως δεν υπάρχει. Κάποιοι τη συσχετίζουν με τη λατινική deus, που σημαίνει ‘λαμπρός, φωτεινός’. Υπάρχει όμως ένα ψιλοπροβληματάκι. dies είναι η μέρα, το φως της μέρας· η ρίζα diF- υπάρχει στη γενική Διός <ΔιFός, οπότε και στην ονομαστική ‘Ζεύς’ , όπως έχουμε υποστηρίξει: diF-je-us > Ζεύς, αυτός που ρίχνει, βάλλει το φως. Κατά συνέπεια, ο θεός δεν έχει σχέση με το φως.
Οι λέξεις θέσφατος, θέσπις (θεσ- και έπος, ο λόγος του θεού >θεσπέσιος) , θέσκελος (όμοιος με τον θεό) μας υποδεικνύουν ότι το θεός προέρχεται από τo *θεσός (ο αστερίσκος σημαίνει ότι δεν υπάρχει γραπτή μαρτυρία της λέξης). Κατά τον 16ο π. κ.ε. αιώνα, το αργότερο, το σ μεταξύ φωνηέντων μετατράπηκε σε h, το οποίο αργότερα σιγήθηκε. Το θέμα λοιπόν, το βασικό μόρφημα της λέξης είναι θεσ-. Τί να είναι όμως αυτό το θεσ-, τι να σημαίνει. Υπάρχει σε κάποια άλλη λέξη; Υπάρχει! Θα το βρούμε στη λέξη Θησεύς.
Να σας υπενθυμίσω ότι το η προφερόταν ως μακρό ε, οπότε ο Θησεύς προφερόταν ως Θεεσεύς. Το φαινόμενο αυτό, της ετεροίωσης, της μετάπτωσης του φωνήεντος είναι ένα πολύ γνωστό φαινόμενο. Ποιοτική ετεροίωση έχουμε όταν η εναλλαγή του φωνηεντισμού αφορά το ε και το ο: λέγω, λόγος – μένω, μόνος και άλλα πολλά. Ποσοτική ετεροίωση έχουμε όταν ο ε εναλλάσσεται με το η και το ο με το ω: πατέρα, πατήρ – δότης, δωσίλογος.
Το μόρφημα λοιπόν θεσ- εμφανίζεται ως θεσ- και ως θησ-. Εάν το μόρφημα -ευς δηλώνει τον δράστη μιας ενέργειας (φονεύς – αυτός που διαπράττει φόνο), τότε ο θησ-εύς κάνει κάτι που δηλώνεται με το μόρφημα θεσ-. Δεχόμαστε, και υπάρχει ομοφωνία σε αυτό, ότι ο θησεύς δηλώνει τον ιδρυτή (αυτόν που συνοικίζει, που εκπολιτίζει). Αλλά ο ιδρυτής, η λέξη μας το λέει (sid <sed, εξ ου και έδρα και οδός – το μονοπάτι πάνω στο οποίο μπορείς να καθίσεις για να ξεκουραστείς κατά την πεζοπορία), είναι αυτός ο οποίος κάθεται σε ένα μέρος, εγκαθίσταται. Γνωρίζουμε όμως ότι η εγκατάσταση, η ίδρυση κάθε άλλο παρά μια ειρηνική διαδικασία ήταν.
Ας αφήσουμε προσώρας την ετυμολογική προσέγγιση κι ας βρούμε καταφύγιο στον άλλο τρόπο εντοπισμού της αρχικής σημασίας της λέξης ‘θεός’: να τους γνωρίζουμε από κοντά. Μόνο ένα κείμενο είναι σε θέση να μας τους συστήσει: η Ιλιάδα. Εκεί, οι θεοί είναι πολύ ανθρώπινοι. Τρώνε, πίνουν, προφανώς κλάνουν και χέζουν, κλαίνε, γελάνε, οργίζονται, φοβούνται, χαίρονται, συνωμοτούν, πολεμούν, τραυματίζονται, εξαπατούν, με λίγα λόγια είναι και κάνουν ό,τι και το ακροατήριο του αοιδού, οι ποιμένες/γαιοκτήμονες της γεωμετρικής (900-700 π. κ.ε.) και αρχαϊκής εποχής (700-500). Το ότι το ανδρικό ακροατήριο ταυτίζεται με τους θεούς δεν υπάρχει καμιά απολύτως αμφιβολία.
Οι θεοί όμως διαφέρουν από το ακροατήριο κυρίως ως προς αυτά: είναι αθάνατοι και ζουν στα ύψη.Ταυτιζόμενο με τους θεούς, η αθανασία δεν είναι τίποτα άλλο από παρά η επιθυμία της σωματικής αθανασίας. Ο θεός είναι αυτό που θα ήθελε να ήταν ο ήρωας πολεμιστής, ο ποιμένας/γαιοκτήμονας. Ως προς το ύψος όμως του ενδιαιτήματος, η διαφορά δεν είναι ριζική. Διότι οι μυκηναϊκές και μεταγενέστερες ακροπόλεις, οι κατοικίες του μυκηναίου Κυρίου και των απογόνων του, μας προτρέπουν να διατυπώσουμε την άποψη ότι οι ήρωες ζουν στα ύψη αλλά όχι τόσο ψηλά όσο οι θεοί – δηλαδή, θα ήθελαν να ζουν ακόμα πιο ψηλά, στην κορυφή του Ολύμπου ή στον ουρανό. Γιατί όμως;
Εάν ζουν τόσο ψηλά, θα είναι αόρατοι, όπως και οι θεοί. Οι οποίοι κατεβαίνουν στη γη για να αρπάξουν, να απαγάγουν την Ευρώπη, να τη βιάσουν, να σκοτώσουν, να κλέψουν και άλλα πολλά – κάνουν δηλαδή ό,τι και οι κάτοικοι των ακροπόλεων. Όσο πιο ψηλά τόσο πιο πολλούς και τόσο πιο μεγάλη επικράτεια μπορούν να επιτηρήσουν (οι σύγχρονες ακροπόλεις είναι οι διαστημικοί κατασκοπευτικοί δορυφόροι – πανταχού παρουσία).
Το ύψος εξασφαλίζει λοιπόν ασφάλεια, απόκρυψη της λείας, επιτήρηση και είναι παντελώς πρόδηλο γιατί έγινε συνώνυμο της Κυριαρχίας. Οι θεοί στην Ιλιάδα είναι τοποτηρητές, κατακτητές που ζουν ψηλά και επιτηρούν την κατακτημένη περιοχή, την επικράτεια. Μα και οι ήρωες, οι ένοικοι των ψηλών και απόκρημνων και απρόσιτων ακροπόλεων είναι τοποτηρητές. Οι θεοί τοποτηρητές είναι οι ήρωες τοποτηρητές που, κατά φαντασίαν, ζουν πιο ψηλά και είναι και αθάνατοι.
Και φτάνω στο σημείο να αναρωτηθώ: μήπως η λέξη θεοί ήταν αρχικά μια λέξη που χαρακτήριζε τους κατοίκους της υψηλής και απόκρημνης πόλεως, της ακροπόλεως δηλαδή, του απόκρημνου φρουρίου, του απρόσιτου ψηλού οχυρού; Μήπως αρχικά αποκαλούσαν θεούς τους κατοίκους των υψηλών ακροπόλεων;
Επιστρέφουμε στον Θησέα. Υποστηρίζω ότι το μόρφημα θεσ- και θησ- σχετίζονται με το θέμα του ρήματος τίθημι < θί-θη-μι. Πριν δούμε τι σημαίνει τίθημι, ας υπενθυμίσουμε ότι εντοπίζουμε το θέμα θεσ- και στη λέξη θεσμός! Τι είναι ο θεσμός; Η αρχική σημασία της λέξης είναι: διάταξη, κανόνας, νόμος, διαταγή, το τεθειμένο. Να σας θυμίσω ακόμα ότι στην αρχαία Αθήνα θεσμοί καλούνταν οι νόμοι του Δράκοντα, ενώ αυτοί του Σόλωνα Νόμοι!
Συγγενική ετυμολογικά είναι και η λέξη θέμις, που σήμερα δηλώνει τη (διανεμητική) δικαιοσύνη, αρχικά όμως μόνο αυτό δεν δήλωνε. Αρχικά θέμις σήμαινε τον νόμο του θεού, κατόπιν τον νόμο γενικά, τον κανόνα, τη δικαιοσύνη. Αλλά η Ιλιάδα μας λέει ότι θέμις είναι και ο φόρος που καταβάλλεται στον βασιλιά, στον τοποτηρητή μιας επικράτειας από τους Υποτελείς (Ι 156): ένα από τα δώρα που προτίθεται να προσφέρει ο Αγαμέμνων στον Αχιλλέα για να επιστρέψει στο πεδίο της μάχης ο τσαντίλας ήρωας είναι και επτά χωριά, οι υποτελείς κάτοικοι των οποίων ‘λιπαράς τελέουσι θέμιστας’ , θα σου καταβάλλουν πολλούς φόρους.
Είμαι της γνώμης ότι θα πρέπει να συσχετίσουμε τον *θεσ-όν, τον θεόν, με τον θεσ-μόν, κι αυτά με τον Θησ-έα. Η ρίζα θε-και θη- (< dhe-), άρα και το ρήμα τίθημι, σημαίνει ‘τοποθετώ, θέτω, βάλλω’ . Ο Θησεύς είναι ο κατακτητής ιδρυτής που επιβάλλει, που θέτει θεσμούς και θέμιστας. Τοποτηρητής, κατακτητής που ζει ψηλά: αυτή είναι η αρχική σημασία της λέξης θεός. Θα ήθελε να ζούσε πιο ψηλά και να ήταν αθάνατος – αυτός είναι ο θεός της Ιλιάδας, πλάσμα της φαντασίας των αοιδών.
Αισώπειοι Μύθοι: Ίππος και βούς και κύων και άνθρωπος
Ο Δίας όταν έπλασε τον άνθρωπο δεν του έδωσε πολλά χρόνια ζωής. Ο άνθρωπος πάντως είχε ανώτερη νοημοσύνη, και έτσι κατασκεύασε ένα σπίτι γερό για να περάσει σε αυτό τον δύσκολο χειμώνα. Σαν έγινε πολλή κακοκαιρία, και ο Δίας έβρεχε, το άλογο, μη αντέχοντας σε τόσο κρύο και βροχή, ήρθε στον άνθρωπο και τον παρακάλεσε: να μείνω και εγώ στο σπίτι σου, να γλιτώσω από το κρύο, τον άνεμο, τη βροχή; – Έλα, είπε ο άνθρωπος, θα σου δώσω και κριθάρι να τρως, αλλά θα μου δώσεις κι εσύ κάτι! – τι να σου δώσω; – χρόνια από τη ζωή σου. Το άλογο συμφώνησε, σκέφτηκε ότι είναι καλύτερα να ζει λιγότερα χρόνια, τι να τα έκανε τα περισσότερα, αν ήταν να ταλαιπωρείται από την κακοκαιρία;
Ύστερα ήρθε ένα βόδι, που κι αυτό δεν άντεχε το κρύο, τον αέρα και τη βροχή, και παρακάλεσε τον άνθρωπο: να μείνω κάτω από τη στέγη σου; Δεν έχω καμιά στέγη μέσα σε τόσο χειμώνα. Ευχαρίστως, είπε ο άνθρωπος, θα σου δίνω και άχυρο να τρως, αλλά θα μου δώσεις χρόνια από τη ζωή σου. Συμφώνησε και το βόδι, καθώς και το άλογο.
Τρίτος ήρθε ένας σκύλος. Και εκείνος δεν άντεχε την κακοκαιρία χωρίς μια στέγη από πάνω του. Να μείνεις στο σπίτι μαζί μου, είπε ο άνθρωπος, και θα σου δίνω να τρως ό,τι περισσεύει από το τραπέζι μου. Αλλά θα μου δώσεις χρόνια από τη ζωή σου. Συμφώνησε και ο σκύλος. Και έτσι τα ζώα αυτά έγιναν οικιακά του ανθρώπου, και ο άνθρωπος μάκρυνε την επίγεια ζωή του.
Τα πρώτα χρόνια στη ζωή του ανθρώπου είναι εκείνα που εξ αρχής του έδωσε ο Δίας. Στην ηλικία αυτή ο άνθρωπος έχει ανθρωπιά, καλοσύνη, τη φυσική του ισορροπημένη προσωπικότητα και τις φυσικές του αρετές. Τα επόμενα χρόνια της ζωής του ανθρώπου είναι εκείνα που πήρε από το άλογο. Σε αυτά τα χρόνια ο άνθρωπος γίνεται ορμητικός, υπερήφανος, μαχητικός, ακόμη και επιθετικός. Τα επόμενα χρόνια της ζωής του ανθρώπου είναι εκείνα που πήρε από το βόδι. Σε αυτά τα χρόνια ο άνθρωπος γίνεται πολύ εργατικός και συσσωρεύει υλικά αγαθά. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ανθρώπου, δηλαδή τα γεράματα, είναι τα χρόνια που πήρε από τον σκύλο. Γι’ αυτό στα γεράματα οι άνθρωποι γίνονται δύστροποι και αγενείς, κατά κάποιον τρόπο γαβγίζουν εχθρικά προς όλους, σαν να θέλουν να τους δαγκώσουν και όπως ο σκύλος που κουνάει την ουρά του σε όποιον αγαπά, έτσι και οι ηλικιωμένοι αγαπάνε μόνο όποιον τους περιποιείται και τους δίνει τροφή.
Οσο πιο καλά περνάς τόσο λιγότερο πιστεύεις, προσκυνάς, γονατίζεις, υποτάσσεσαι.
Πίστη και υποταγή στον Θεό και κοινωνική ευημερία δεν πάνε μαζί.
Κινούνται αντιστρόφως ανάλογα.
Οσο ισχυρότερη είναι η μία, τόσο πιο αδύναμη είναι η άλλη και τούμπαλιν.
Αυτό είναι το πόρισμα έρευνας με τον τίτλο «Η χρόνια συνάρτηση της λαϊκής θρησκευτικότητας προς δυσλειτουργικές ψυχοκοινωνικές συνθήκες», η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην ψηφιακή επιθεώρηση «Εξελικτική Ψυχολογία» ( www.epjournal.net). Αφού πρώτα έβαλε στη «ζυγαριά» τα δεδομένα 17 ανεπτυγμένων χωρών (Ιαπωνίας, Αυστραλίας, Καναδά, Νέας Ζηλανδίας, ΗΠΑ και 12 ευρωπαϊκών κρατών), ο συντάκτης της έκθεσης, ο Αμερικανός παλαιοντολόγος Γκρέγκορι Πολ, διαπίστωσε πως η κοινωνική ευημερία είναι μεγαλύτερη στις κοινωνίες που το θρησκευτικό αίσθημα είναι μικρότερο. Λογικό, αφού οι θρησκείες είναι το ναρκωτικό των δούλων και της ένδοιας.
Πιο συγκεκριμένα, από τη μια μεριά της ερευνητικής πλάστιγγας ο Πολ έβαλε 25 «μέτρα» κοινωνικοοικονομικής σταθερότητας (ποσοστά εγκληματικότητας, αυτοκτονιών, κρατικής διαφθοράς, ανεργίας, διαζυγίων κ.ά.) και από την άλλη εννέα «σταθμά» θρησκευτικότητας (συχνότητα επισκέψεων στην εκκλησία, ποσοστό πίστης στη μετά θάνατον ζωή, βαθμός αποδοχής της θεωρίας της εξέλιξης κ.ά.). Τα «ζύγισε» και είδε πως: οι χώρες που «σκαρφάλωσαν» υψηλότερα στην κλίμακα της κοινωνικής ευημερίας (Δανία, Σουηδία, Νορβηγία) «τερμάτισαν» χαμηλότερα στην κλίμακα της θρησκευτικότητας, ενώ αντιστρόφως οι κοινωνίες που αποδείχτηκαν λιγότερο ευημερούσες (ΗΠΑ, Ιρλανδία, Ιταλία) διακρίθηκαν ως οι περισσότερο θρησκευόμενες.
Δεν είναι τυχαίο που στις ΗΠΑ πολλοί φονταμενταλιστές χριστιανοί (εκφραστές της άκρας Δεξιάς του Κυρίου όπως η ένωση «Christian Coalition of America») αντίδρασαν εντονότατα σε μεταρρυθμίσεις που βελτίωσαν το βιοτικό επίπεδο μεγάλης μερίδας του πληθυσμού (όπως οι προωθούμενες από τον Ομπάμα αλλαγές στο σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης). «Οι εν λόγω ομάδες έχουν πολλά να χάσουν από τα συγκεκριμένα φιλολαϊκά μέτρα», δεδομένου ότι ουσιαστικά θρέφονται από την κοινωνική ανέχεια, με όλο και περισσότερους απελπισμένους υποστηρικτές. Τι έκανε ο Τράμπ με το που έκατσε στην καρέκλα! σταμάτησε τις μεταρρυθμίσεις και καθήλωσε εκατομμύρια στην μιζέρια, την κατ εξοχήν δεξαμενή αλίευσης των θρησκειών.
Εύστοχος σε έναν (στατιστικό έστω) βαθμό, ο Αμερικανός ερευνητής Γκρέγκορι Πολ παραβλέπει, ωστόσο, μια σημαντική παράμετρο του όλου ζητήματος: το γεγονός πως η πίστη σε έναν Θεό αποτελεί μηχανισμό άμυνας, όχι μόνο απέναντι σε καθημερινά ζητήματα που έχουν «λύσει» οι ευημερούσες κοινωνίες (ανεργία, εγκληματικότητα, περίθαλψη κ.ά.), αλλά και σε ζητήματα που δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν, όπως ο φόβος του θανάτου και η νοηματοδότηση της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ο συντάκτης της έρευνας αναφέρει, πως, η θρησκεία, είναι μηχανισμός ο οποίος βοηθά τον φτωχό (νοητικά και υλικά) άνθρωπο να αντεπεξέλθει στις καθημερινές του ανησυχίες και ανασφάλειες. Οταν οι εν λόγω σκοτούρες φθίνουν, όπως συμβαίνει στο πλαίσιο ενός ευνομούμενου κράτους πρόνοιας, μαζί τους φθίνει και η ανάγκη πρόσδεσης των πολιτών στο άρμα του Θεού.
Με τα παραπάνω στοιχεία συμφωνούν και οι έρευνες του Αμερικανού ακαδημαϊκού Φιλ Τσούκερμαν, κοινωνιολόγου στο κολέγιο «Pitzer» της Καλιφόρνια και συγγραφέα δύο βιβλίων με θέμα τη σχέση μεταξύ ευτυχίας και πίστης. Από μόνα τους τα στατιστικά στοιχεία αδυνατούν να απαντήσουν στο ερώτημα εάν η κοινωνική ευημερία οδήγησε στην αποδυνάμωση της θρησκείας ή το ανάποδο, εάν δηλαδή η έλλειψη θρησκευτικού αισθήματος είχε ως αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη κοινωνική ανάπτυξη, αλλά δεν χρειάζεται θεωρώ να αναλύουμε και τα ΛΟΓΙΚΑ.
Θρησκείες & Θεοί για κάθε γούστο
Με μεγάλη ευκολία χριστιανοί μεταπηδούν σε θρησκείες όπως το Ισλάμ, επειδή αποζητούν αυστηρούς κανόνες ή γίνονται μέλη φανατικών χριστιανικών αιρέσεων που απειλούν διαρκώς με τον ερχομό της Αποκάλυψης. Δύσκολος είναι ο δρόμος και για όσους επιλέγουν τον Τζαϊνισμό, που επιβάλλει να φοράς προστατευτική μάσκα στο στόμα, έτσι ώστε να μη σκοτώσεις ούτε ένα τόσο δα πλασματάκι με την αναπνοή σου. Αλλοι πάλι προτιμούν τον εσωτερισμό, τον αποκρυφισμό, τον μυστικισμό, ή την ηρεμία που αποπνέουν διάφορα κινήματα εξ Ανατολής, που παράλληλα έχουν ευεργετικά αποτελέσματα και στο σώμα. Υπάρχει, για παράδειγμα ο «Δρόμος των διαμαντιών», που περιλαμβάνει τμήματα της βουδιστικής διδασκαλίας, ειδικά προσαρμοσμένα στον δυτικό τρόπο σκέψης και νοοτροπίας και κερδίζει φανατικούς οπαδούς κυρίως στις σκανδιναβικές χώρες απ’ όπου και ξεκίνησε. Στη Βόρεια Ευρώπη, εξάλλου, αναβιώνει και η λατρεία της φύσης, η παλιά κέλτικη θρησκεία, οι οπαδοί της οποίας προσπαθούν να επιστρέψουν νοερά στην προχριστιανική περίοδο και πειραματίζονται με διαφόρων ειδών ελιξίρια.
Απ’ όλα έχει το Super Market των Θεών, αγαπητέ μου, διάλεξε και πάρε Θεό για να περνάς την ώρα σου, αν έχεις χρόνο για πέταμα!
@Ηω Αναγνώστου /miastala.com 2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου